Hoe bestaat het?

Opdrachtgever Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (STAB)

Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (STAB) bestaat eind 2021 precies 25 jaar. Althans, dat is wat gevierd wordt. Welbeschouwd bestaat de functie van STAB al heel veel langer en vormde die 25 jaar een mooie aanleiding om die voorgeschiedenis eens uit te pluizen. Dat wierp ook nieuw licht op de rol en de functie van deze bijzondere organisatie van uiterst deskundige en gedreven gerechtelijk deskundigen. Om het 25-jarige jubileum te markeren, is het boek uitgegeven in een formaat van 25 x 25 cm.

Werkwijze

Mijn werkwijze is dat ik me als een bedrijfsantropoloog onderdompel in de ontwikkeling van de organisatie door oriënterende interviews, jaarverslagen, artikelen, berichten en meer specifieke interviews. Ik kijk naar organisatieontwikkeling en organisatiecultuur, naar relevante factoren en actoren die rechtstreeks van invloed zijn geweest op de ontwikkeling en verbind de rode draad met anekdotes en meer persoonlijke reflecties.

Review

'Gisteren kwam het jubileumboek binnen. Wat een juweeltje! Chapeau. Zoveel meer dan de geschiedenis van STAB. Het moet verplichte lectuur voor het mastervak bestuursprocesrecht worden!'

Rens Koenraad (Universitair docent Tilburg University)

Het ontstaansverhaal van STAB

Het rijk geïllustreerde boek bestaat uit drie delen: een historische terugblik op de voorgeschiedenis en de geschiedenis van STAB die ons terug in de tijd parachuteert en van daaruit in de Dorpsstraat in het Friese Noordwolde brengt, waar een garagehouder een lpg-pomp wil openen. Dat leidt tot een juridisch gevecht. Via Den Haag gaat het naar Straatsburg om vervolgens weer terug te komen in Den Haag waar een jonge minister Winsemius op het nog piepjonge ministerie van VROM van de ene verbazing in de andere valt als op 23 oktober 1985 het arrest uit Straatsburg als een klinker door de ruiten van juridisch Nederland naar binnen komt. Juristen en bestuursrechtgeleerden lopen nog klapwiekend door de gelambriseerde kamer bij het horen van die datum. Het zijn de jaren van de kabinetten Lubbers. Als de premier tien jaar later probeert om met een brief aan de Tweede Kamer de oprichting van STAB te verhinderen, springt de Raad van State, destijds qua opdrachten de hofleverancier van het op te richten STAB, in de bres: geen denken aan! Hoe mooi kan het zijn, opgericht worden door je eigen klant? 

Interviews met adviseurs

Deel twee betreft een serie interviews met zeven adviseurs die reflecteren op hun rol, op de emoties die bij hun werk komen kijken ('Ik kon de tranen op het briefpapier tellen') en openhartig praten over de onvermijdelijke dilemma's. Het maken van een jubileumboek is eigenlijk een hele intensieve kennismaking. Als auteur en uitgever heb ik STAB-adviseurs leren kennen als integere ('Die bloemkool heb ik niet aangenomen') uiterst deskundige adviseurs met een kritische ('Ik ben soms zo kritisch dat ik me zelf niet eens geloof'), sterk intrinsiek gemotiveerde drive wier inbreng door de bestuursrechter al 25 jaar hogelijk wordt gewaardeerd. 

Toekomst van de Omgevingswet

Het derde deel bestaat uit een vooruitblik op de introductie van de Omgevingswet: wat betekent die wet voor de rol en het werk van STAB? Aan het woord komen prof. Chris Backes, Bart Jan van Ettekoven, voorzitter van de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State, staatsraad Rosa Uylenburg en bestuursrechter Maarten Verhoeven. Een jubileum is altijd een prachtige aanleiding om samen met relaties de toekomst in te kijken. Daarmee geeft een organisatie ook zichzelf een mooi cadeau.   

Anekdote

Een anekdote uit het jubileumboek voor STAB die iets laat zien van de werkwijze van deze gerechtelijk deskundigen. In hun advies gaat het de STAB-experts om de feiten, de feiten en niets dan de feiten. De interpretatie laten ze aan de rechter over. Daar gaan ze bij STAB nogal ver in. Hoe ver, zien we in een zaak waarin een gemeente eilandjes terug wilde geven aan de natuur.

De gemeente wilde zo in de omgeving meer natuurwaarde creëren. Wie al een recreatiewoning had staan, mocht die houden of kreeg daar een vergoeding voor. De eigenaar van een jachthaven had een recreatiewoning op een ver weg gelegen eilandje opgevoerd, en had aangegeven die graag te willen houden.

Toen de STAB-adviseur de betreffende woning wilde bekijken, deed de eigenaar alle mogelijke moeite om hem van een schouw op het eilandje af te houden: de motor van de boot zou niet starten; geen benzine; de boot was trouwens lek en dan die dreigende wolken… dat zou me een gekletter geven, met die wind, nee dat kon zo echt niet en kijk hier eens: brieven en postkaarten allemaal geadresseerd aan de woning op het eiland, was dat niet meer dan bewijs genoeg?

Maar de STAB-adviseur was niet te vermurwen; linksom of rechtsom wilde hij naar het eiland. Waarop de eigenaar het motortje toch maar aanzwengelde en ze samen pruttelend naar het eiland dobberden. Eenmaal aangekomen bleek de recreatiewoning een tot op het chassis afgebrande caravan.

Terwijl de eigenaar betrapt naar de punten van zijn schoenen bleef staren, vertrok de adviseur geen spier. In zijn verslag had hij het vervolgens consequent over ‘de recreatiewoning’, maar verwees daarbij wel evenzovele keren naar de foto die hij van de 'landelijk gelegen en vrijstaande recreatiewoning met tuinameublement in een bosrijke omgeving' gemaakt had.

Review

'Afgelopen donderdag ontving ik van de STAB het 25-jarig jubileumboek. Het is ongelofelijk inhoudrijk, echt een boek dat je beetje bij beetje leest. De titel 'Hoe bestaat het?' is zeer treffend: 'hoe bestaat het' dat de organisatie van de grond is gekomen en 'hoe bestaat het' dat de organisatie met zo'n grote maatschappelijke meerwaarde in het tijdperk van liberaal marktdenken van de overheid in relatieve luwte is blijven bestaan? Het boek geeft daarop overtuigend antwoord: door de hoge kwaliteit en de gedrevenheid van de medewerkers.

'Hoe bestaat het' dat het boek zo toegankelijk is voor de lezer? Dat is de verdienste van jou als schrijver. Je onderscheidt je in het bijzonder door het vlot taalgebruik en de wijze waarop je de lezer meeneemt. Knap hoe je bv. Benthem als draaggolf meeneemt in het stuk over de ontstaansgeschiedenis. Ook de delen waarin adviseurs aan het woord zijn, zijn treffend voor de betrokkenen.

In een paar woorden: dank voor dit juweeltje waarvan ik de komende weken nog verder ga genieten. Nog een mooi weekend toegewenst!'

Gerard Wuisman (voormalig directeur STAB) Jubileumboek voor de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (STAB). Omslag: Floris Tilanus. Vormgeving: Tineke Kooistra. 180 p's.